Hiện khu vực kinh tế tư nhân tại Việt Nam có hơn 940.000 doanh nghiệp và hơn 05 triệu hộ kinh doanh đang hoạt động, đóng góp hơn 50% GDP, hơn 30% ngân sách nhà nước, tạo việc làm cho hơn 80% tổng số lao động trong cả nước. Trong đó, doanh nghiệp tư nhân góp hơn 24%, hộ kinh doanh trên 23% và kinh tế tập thể (hợp tác xã) gần 3%.
Đây là lực lượng nòng cốt tạo ra của cải vật chất, đóng góp quan trọng vào tăng trưởng kinh tế, tạo việc làm, tăng thu nhập, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, góp phần xóa đói giảm nghèo và ổn định xã hội.
Tuy nhiên, dù đóng góp ngày càng lớn, kinh tế tư nhân hiện vẫn phải đối mặt với rất nhiều rào cản, kìm hãm sự phát triển, không thể bứt phá về quy mô và năng lực cạnh tranh.
Gần như “tự bơi” đã lâu
Tại hội thảo "Tháo gỡ bất cập chính sách để phát huy vai trò kinh tế tư nhân trong nền kinh tế Việt Nam" do Hiệp hội doanh nghiệp TP.HCM (HUBA), Báo Nhân Dân, Đài Truyền hình Việt Nam (VTV) phối hợp tổ chức chiều ngày 21/3/2025, tại TP.HCM, TS Cấn Văn Lực, Chuyên gia kinh tế, Thành viên Hội đồng tư vấn chính sách tài chính-tiền tệ Quốc gia, các doanh nghiệp tư nhân gặp khó khăn trong tiếp cận đất đai, vốn, cải tiến công nghệ, chương trình/dự án trọng điểm quốc gia.
Thực tế từ phía doanh nghiệp, ông Nguyễn Quốc Kỳ, Chủ tịch Vietravel Airlines, chia sẻ trong ngành hàng không, doanh nghiệp tư nhân gần như "tự bơi", không có sự hỗ trợ từ nhà nước.
Minh chứng rõ nét là trong giai đoạn dịch Covid-19, ngân sách được phân bổ để hỗ trợ doanh nghiệp nhà nước, trong khi khối tư nhân không nhận được bất kỳ chính sách tương tự nào. Điều này khiến họ đối mặt với nhiều khó khăn và hạn chế cơ hội phát triển.
Không chỉ vậy, hình thức hợp tác công tư (PPP) vẫn chưa tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp tư nhân.
Theo đó, ông Kỳ đề xuất cần thay đổi nhận thức, phân vai để thiết kế chính sách theo hướng “kiềng 3 chân” (kinh tế nhà nước - tư nhân - hộ cá thể là 03 trụ cột của nền kinh tế), trong đó Kinh tế Nhà nước giữ vai trò chủ chốt, thay vì tư duy theo 03 tầng bậc như hiện nay.
Bản thân ông Kỳ cũng đặc biệt tâm đắc với giải pháp chuyển đổi từ chính quyền “quản lý” sang chính quyền “phụng sự” mà Tổng Bí thư Tô Lâm nêu ra.
“Muốn có Chính quyền phụng sự, trước hết phải thay đổi nhận thức, đặc biệt trong đội ngũ những người làm công tác quản lý”, ông Kỳ nêu quan điểm.
Về tạo thuận lợi cho doanh nghiệp kinh doanh, ông Mai Hữu Tín, Chủ tịch Liên đoàn Doanh nghiệp tỉnh Bình Dương, cho rằng để xóa bỏ xin-cho trong cấp phép, ứng dụng công nghệ để gia tăng tính chính xác của số liệu… giải pháp duy nhất để thúc đẩy vấn đề này là ứng dụng chính phủ điện tử một cách tích cực.
“Nếu ứng dụng được chính phủ điện tử, đây sẽ là cách nhanh nhất để tạo ra tác động tức thì đến môi trường kinh doanh ở Việt Nam”, ông Tín khẳng định.
Hay như trong việc khai thác mặt bằng trung tâm để kinh doanh chưa hiệu quả khi thuộc sở hữu của nhà nước, ông Johnathan Hạnh Nguyễn, Chủ tịch Tập đoàn Liên Thái Bình Dương (IPPG), đề xuất nên cân nhắc bàn giao cho tư nhân các mặt bằng này, tạo sự bình đẳng cho kinh tế tư nhân tiếp cận các bất động sản đặc thù, khi đó, đội ngũ doanh nhân sẵn sàng chia sẻ trách nhiệm cùng với Nhà nước.
Ngoài ra, ông cũng nhấn mạnh nguồn lực tài chính từ gia đình ông tại Philippines, trong đó có thế mạnh về 139 thương hiệu cao cấp, dịch vụ chuyên nghiệp bảo đảm cho 10 triệu khách du lịch chưa thể triển khai tại Việt Nam do chúng ta chưa đáp ứng đủ tiêu chuẩn cao về du lịch và mua sắm.
Doanh nghiệp xuất khẩu cần Chính phủ “sát cánh”
Doanh nghiệp tư nhân không chỉ gặp khó trong nước mà còn vướng rào cản xuất khẩu khi không được nhà nước hỗ trợ.
Ông Trần Việt Anh, Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần Xuất nhập khẩu Nam Thái Sơn, cho biết khi Mỹ áp thuế chống bán phá giá với ngành nhựa, doanh nghiệp Malaysia và Thái Lan được chính phủ hỗ trợ kháng nghị thành công, còn doanh nghiệp Việt Nam phải tự xoay xở, chịu thuế cao suốt 15 năm. Điều này khiến họ e ngại mở rộng thị trường quốc tế.
Ngoài ra, các rào cản thủ tục hành chính cũng đang kìm hãm sự phát triển của khu vực tư nhân. Nhiều hộ kinh doanh cá thể dù có doanh thu hàng trăm tỷ đồng mỗi năm vẫn không dám chuyển đổi thành doanh nghiệp, do lo ngại các thủ tục phức tạp và môi trường kinh doanh chưa thực sự minh bạch.
Theo đó, ông Việt Anh đề xuất cần có chính sách khuyến khích và hỗ trợ hộ kinh doanh cá thể chuyển đổi thành doanh nghiệp để họ có thể phát triển bền vững.
Nhận định về vấn đề thuế nhập khẩu, ông Nguyễn Viết Toàn, Chủ tịch Hội doanh nghiệp Tân Phú, TP.HCM, cho biết hiện nay, thuế nhập khẩu đối với linh kiện, máy móc công nghệ của các doanh nghiệp sản xuất, chế tạo còn rất cao. Vậy nên, đề xuất giảm thuế nhập khẩu đối với linh kiện, máy móc công nghệ để tạo điều kiện cho các doanh nghiệp này tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu và có cơ hội sáng tạo.
“Mô hình sản xuất tập trung của các nước như Malaysia, Singapore, Trung Quốc đã có mô hình sản xuất tập trung tại các nhà máy rộng từ 200-300m2, thậm chí còn là tòa nhà cao tầng. Từ đó, đề xuất Việt Nam cần xây dựng mô hình tương tự để tạo điều kiện cho các doanh nghiệp sản xuất, chế tạo”, ông Toàn cho hay.
Nhấn mạnh vai trò của ngoại giao kinh tế trong việc hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam, ông Trịnh Tiến Dũng, Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Cơ khí xây dựng thương mại Đại Dũng, cho rằng các cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài cần tích cực hơn nữa trong việc đồng hành cùng doanh nghiệp, hỗ trợ mở rộng thị trường, tìm kiếm cơ hội hợp tác và đầu tư ở quốc tế.
Bên cạnh đó, theo ông Dũng, thu hút FDI nhưng phải đi kèm với chính sách ưu đãi hợp lý và cơ chế giám sát hiệu quả để bảo đảm sự phát triển cân đối, tránh ảnh hưởng tiêu cực đến doanh nghiệp trong nước.
Đồng quan điểm, bà Lã Thị Lan, Tổng giám đốc Tập đoàn Đầu tư Tiến Lộc, kiến nghị Chính phủ cần có chính sách thu hút đầu tư nước ngoài (FDI) thì phải chuyển giao công nghệ, giúp doanh nghiệp trong nước tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng.
Ngoài ra, để doanh nghiệp tư nhân “vượt khó”, mong muốn Nhà nước và Chính phủ tháo gỡ các rào cản pháp lý, tạo điều kiện thuận lợi để doanh nghiệp tiếp cận vốn, đất đai, cũng như bảo đảm một môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng.
Doanh nghiệp thành lập mới sẽ được miễn thuế 03 năm đầu
Ông Nguyễn Ngọc Hòa, Chủ tịch HUBA, đề xuất Chính phủ nên đặt KPI cụ thể cho từng bộ ngành, địa phương để đo lường hiệu quả chính sách, đảm bảo cải cách thực sự mang lại thay đổi cho doanh nghiệp tư nhân.
Tiếp nhận các phản ảnh của doanh nghiệp, bà Bùi Thu Thủy, Phó Cục trưởng Cục Phát triển doanh nghiệp tư nhân và kinh tế tập thể thuộc Bộ Tài chính, cho biết các doanh nghiệp đang gặp nhiều khó khăn do không rõ ràng về khung pháp lý, lo ngại bị vướng vào vòng pháp lý,
Hiện Cục Phát triển doanh nghiệp tư nhân và kinh tế tập thể thuộc Bộ Tài chính, là cơ quan được Chính phủ giao chắp bút dự thảo Nghị quyết về kinh tế tư nhân để trình Chính phủ và Trung ương trong tuần sau.
Theo đó, dự thảo cũng đang phải làm rõ cách thức "không hình sự hóa quan hệ kinh tế" trong Bộ luật Hình sự. Cục cũng đang phối hợp với ngành Công an để xác định cụ thể các quy định này.
Cục đã tiếp thu nhiều ý kiến của các chuyên gia và doanh nghiệp tư nhân, như: Không phải đợi có khung pháp lý mới được làm các lĩnh vực mới; Dành diện tích tối thiểu trong các khu công nghiệp, khu kinh tế cho doanh nghiệp vừa và nhỏ; Miễn, giảm thuế trong 03 năm đầu cho doanh nghiệp mới; Chính sách bảo lãnh tín dụng theo mô hình của Nhật Bản; Yêu cầu về liên kết, chuyển giao công nghệ đối với FDI; Phân công vai trò rõ ràng giữa doanh nghiệp lớn, vừa và nhỏ…
Xem xét bỏ thuế khoán đối với hộ kinh doanh, áp dụng mức doanh thu nhất định để thành lập doanh nghiệp.
Ban Mai
